Przeciwdziałanie przemocy domowej, niesienie pomocy osobom dotkniętym przemocâ oraz ich rodzinom jest zadaniem realizowanym przez różne instytucje, służby społeczne. Należą do nich m.in.: po!icja, prokuratura, pomoc społeczna (ośrodki pomocy społecznej, Specjalistyczne Ośrodki Wsparcia dla Ofiar Przemocy, Ośrodki Interwencji Kryzysowej), Gminne Komisje Rozwiązywanie Problemów Alkoholowych, służba zdrowia. Warto wiedzieć do czego zobowiązane są poszczególne instytucje, jaki rodzaj pomocy oferują rodzinom uwikłanym w przemoc oraz jakie prawa przysługują osobom szukającym pomocy.
POLICJA
Czynności wykonywane podczas interwencji:
• Policjanci przybywają na miejsce interwencji, ustalajâ tożsamość uczestników konfliktu, przebieg zdarzenia, jego przyczyny i następstwa.
• Udzielają ofiarom przemocy niezbędnej pomocy, polegającej w szczególności na wezwaniu pogotowia ratunkowego, straży pożarnej itp.
• W razie potrzeby podejmują inne niezbędne czynności zapewniające ochronę życia, zdrowia i mienia osób będących ofiarami przemocy, włącznie z ewentualnym zastosowaniem wobec sprawców przemocy środków przymusu bezpośredniego i zatrzymaniem.
•Jeżeli interweniujący policjanci uznają na podstawie dotychczas zebranych informacji, że w danej rodzinie może występować przemoc domowa, wówczas obligatoryjnie wypełniają, podczas lub po interwencji, notatkę urzędowâ dotyczącą przemocy w rodzinie zwanâ ,,Kartą A.
• Policjanci informujâ ofiary i świadków przemocy, że wypełnienie dokumentacji ,,Niebieskie Karty nie jest jednoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o przestępstwie. Jest to policyjna notatka urzędowa. Wypełniony dokument nie może być anulowany lub ,,wycofany na prośbę ofiary, świadka czy sprawcy przemocy.
• Interweniujący policjanci informujeL ofiarę przemocy o przysługujących jej prawach, możliwościach i miejscach uzyskania pomocy. Informację taką policjanci przekazują w formie pisemnej - ,,Karta B. Policjanci informują również pokrzywdzonych, że odwiedzi ich dzielnicowy w celu sprawdzenia stanu ich bezpieczeństwa.
• Funkcjonariusze informują pokrzywdzonych o możliwości złożenia zawiadomienia o przestępstwie !ub wniosku o ściganie sprawcy przemocy w odpowiedniej jednostce policji lub prokuratury.
• Przestępstwo znęcania się nad najbliższymi (art. 207 k.k.) jest ścigane z urzędu. Nie jest wymagane przyjęcie zawiadomienia o przestępstwie od ofiary lub członka rodziny. Na podstawie zgromadzonych niebieskich kart oraz informacji własnych, policja ma możliwość podjęcia decyzji o przeprowadzeniu postępowania sprawdzajâcego lub wszczęcia postępowania przygotowawczego, niezależnie od woli ofiary. Jednakże, brak woli ofiary przemocy do współpracy z organami ścigania może powodować mały ,,ciężar dowodowy sprawy, która w dalszym postępowaniu może zostać umorzona. Aktywne uczestnictwo ofiary w postępowaniu podnosi wartość dowodową postępowania.
• Policjanci przeprowadzaj, jeżeli sytuacja na to pozwala, rozmowę pouczającâ ze sprawcâ przemocy domowej.
•Jeżeli na miejscu zdarzenia obecne są dzieci, w sytuacji, gdy grozi im bezpośrednie niebezpieczeństwo lub pozostawienie bez opieki, policjant podejmuje decyzje o zabraniu dzieci i powierza je pod opiekę kogoś z rodziny, a gdy jest to niemożliwe, pod opiekę placówki opiekuńczo-wychowawczej. Prawo dopuszcza możliwość udzielenia pomocy dzieciom, przez osoby lub instytucje, wbrew woli rodziców lub opiekunów będących w stanie nietrzeźwym.
Zadania dzielnicowego:
• prowadzenie dokumentacji dotyczâcej danej rodziny
• niezwłoczny kontakt z rodzinâ, w której doszło do przemocy
•systematyczne wizyty (co najmniej raz w miesiącu) sprawdzajâce bezpieczeństwo rodziny
• działania prewencyjne wobec sprawców
•przekazanie informacji o dzieciach w rodzinie policjantowi zaimującemu się problematykâ nieletnich
• powiadomienie innych służb, instytucji o sytuacji w danej rodzinie i współpraca z nimi
Prawa ofiar. przemocy domowej podczas interwencji:
•zapewnienie ofierze, przez interweniujących policjantów, doraźnego bezpieczeństwa
• uzyskanie informacji, kto przyjechał na wezwanie (numery identyfikacyjne policjantów, nazwa i siedziba jednostki w której pracuj(q interweniujący policjanci) •wykorzystanie dokumentacji interwencji policyjnych (notatek urzędowych) jako dowodów w sprawie karnej przeciw sprawcy przemocy
•zgłoszenie interweniujâcych policjantów na świadków w sprawie karnej przeciw sprawcy przemocy
PROKURATURA
Osoby doznające przemocy w rodzinie, a także świadkowie mogâ złożyć w prokuraturze lub na policji zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu lub wniosek o ściganie sprawcy przemocy (przestępstwa ścigane na wniosek osoby poszkodowanej). W sytuacji istnienia uzasadnionego podejrzenia, że doszło do popełnienia przestępstwa prokuratura, we współpracy z policjâ, jest zobowiâzana do:
• wszczęcia postępowania przygotowawczego celem sprawdzenia czy doszło do przestępstwa
• wyjaśnienia okoliczności zdarzenia
•zebrania i zabezpieczenia dowodów
• ujęcia sprawcy
•zastosowania, w uzasadnionych przypadkach, środka zapobiegawczego wobec
sprawcy przemocy w formie dozoru policyjnego bâdź tymczasowego aresztowania
POMOC SPOŁECZNA
Pomoc społeczna ma umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których same nie są w stanie pokonać oraz zapobiegać powstawaniu tych sytuacji. Pomoc społeczna jest udzielana również w przypadku występowania przemocy w rodzinie. Pomoc świadczona przez ośrodki pomocy społecznej obejmuje przede wszystkim:
• przeprowadzanie wywiadu środowiskowego wraz z załączoną procedurą ,,Niebieskie Karty umożliwiajâcą zidentyfikowanie przemocy w rodzinie
Poradnik dla osób doznających przemocy w rodzinie ".1,111 Poradnik dla osób doznających przemocy w rodzinie
• przygotowanie kompleksowego planu pomocy i monitorowanie podjętych działań • pomoc w załatwianiu spraw urzędowych i bytowych
• prowadzenie poradnictwa
• udzielanie informacji o przysługujących prawach i możliwościach uzyskania pomocy • kierowanie do specjalistycznych instytucji pomagających ofiarom przemocy oraz wskazywanie miejsc oferujących schronienie
• udzielanie, w uzasadnionych przypadkach, pomocy finansowej, rzeczowej.
Rolą ośrodków interwencji kryzysowej jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hostelowych, które są dostępne przez całą dobę - osobom, rodzinom i społecznościom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej - w celu zapobieżenia powstawania lub pogłębiania się u nich dysfunkcji.
specjalistyczne Ośrodki Wsparcia dla Ofiar Przemocy są zobowiązane do świadczenia następujących usług:
.zapewnianie schronienia ofiarom przemocy na okres do 3 miesięcy z możliwością przedłużenia
• ochrona przed osobâ stosującą przemoc
• udzielanie natychmiastowej pomocy psychologicznej medycznej i wsparcia
• rozpoznawanie sytuacji ofiary przemocy w rodzinie i opracowywanie planu pomocy • wspieranie w przezwyciężaniu sytuacji kryzysowej
• udzielanie poradnictwa: medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego • prowadzenie grup wsparcia i grup terapeutycznych dla ofiar przemocy
• prowadzenie terapii indywidualnej
GMINNE KOMISJE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH
W przypadku, gdy przemocy domowej towarzyszy nadużywanie alkoholu, do zadań GKRPA należy:
• rozpoznanie sytuacji w rodzinie w drodze przeprowadzenia wywiadu środowiskowego wraz z załączoną procedurą ,,Niebieskie Karty umożliwiającą zidentyfikowanie przemocy w rodzinie
• wezwanie osoby nadużywającej alkoholu i stosującej przemoc na rozmowę ostrzegaw-
czą, informującą o prawnych konsekwencjach stosowania przemocy wobec bliskich
• udzielanie wsparcia socjalnego, psychologicznego i prawnego ofiarom przemocy • informowanie rodzin uwikłanych w przemoc o możliwościach uzyskania pomocy
.wnioskowanie do sądu o zastosowanie wobec osoby nadużywającej alkoholu obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu
SŁUŻBA ZDROWIA
W przypadku występowania u pacjenta sygnałów świadczących o występowaniu przemocy domowej, lekarze, oprócz udzielenia pomocy medycznej zobligowani są do realizacji świadczeń na rzecz osoby pokrzywdzonej:
• informowanie o możliwościach uzyskania pomocy
• wystawianie na prośbę osoby pokrzywdzonej zaświadczenia lekarskiego o stwierdzonych obrażeniach i podjętym leczeniu
• informowanie ofiar o warunkach i miejscach wystawienia obdukcji (obdukcja jest płatna i może ją wykonać tylko lekarz, który jest do tego uprawniony, czyli lekarz sądowy; zarówno obdukcja, jak i zaświadczenie wystawione przez lekarza może być przedstawione jako dowód w sprawie karnej)
WSPÓŁPRACA INTERDYSCYPLINARNA
Skutecznym sposobem interweniowania wobec problemu przemocy w rodzinie sâ działania podejmowane przez interdyscyplinarne zespoły specjalistów - lokalne koalicje przeciwdziałające przemocy. Członkami takich zespołów są przedstawiciele wszystkich instytucji i organizacji z danego terenu zaangażowanych w zwalczanie i zapobieganie przemocy w rodzinie: pracownicy socjalni, policjanci, członkowie GKRPA, pedagodzy, psycholodzy, pielęgniarki środowiskowe, lekarze, prawnicy, kuratorzy itd. Zespół taki zapewnia kompleksową pomoc rodzinie uwikłanej w przemoc w drodze wysłuchania i wsparcia osób dotkniętych przemocâ, informowania o możliwościach uzyskania pomocy, kontaktowania osoby dotkniętej przemocą z odpowiednimi specjalistami, wspólnego opracowywania, wdrażania i monitorowania realizacji planu pomocy.
W województwie małopolskim działa już blisko 70 zespołów interdyscyplinarnych w gminach na terenie 9 powiatów - dąbrowskiego, wadowickiego, proszowickiego, tatrzańskiego, chrzanowskiego, limanowskiego, olkuskiego, nowotarskiego i suskiego.
