Czym jest kryzys?
Kryzys to stan dezorganizacji, osobista trudność lub sytuacja, która odbiera człowiekowi zdolność działania i uniemożliwia mu świadome kontrolowanie swojego życia. Kryzys jest doświadczaniem danej sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z problemami.
Tym co charakterystyczne dla natury kryzysu:
- Jest to trudność, przeszkoda w osiąganiu celów życiowych, utrudniająca dotychczasowe funkcjonowanie
- To stan dezorganizacji, w którym zawodzą dotychczasowe sposoby radzenia sobie
- Wpływa w taki sposób, że zaburza dotychczasowy cykl życiowy i wymaga sięgania po dodatkowe zasoby środowiskowe lub uruchomienia nowych zasobów osobistych.
Najczęściej wyróżniane rodzaje kryzysów to:
- kryzysy rozwojowe - wydarzenia w naturalnym cyklu rozwojowym (osoby, rodziny) wywołujące nagłą reakcję, gwałtowną zmianę mającą cechy kryzysu, powodującą przejściową dezorganizację pomiędzy dwoma fazami rozwojowymi (np. urodzenie dziecka, przejście na emeryturę). Są to kryzysy związane z przechodzeniem przez kolejne etapy życia, dające okazję do rozwoju poznawczego, emocjonalnego i psychicznego oraz będące elementem ludzkiej egzystencji.
- kryzysy sytuacyjne - powstają w wyniku nagłych, nieprzewidzianych zdarzeń, których człowiek nie jest w stanie przewidzieć, ani kontrolować. Wydarzenia te cechuje przypadkowość, nagłość, katastroficzny wymiar, poczucie przytłoczenia i niemożność poradzenia sobie. Ten rodzaj kryzysu dezorganizuje dotychczasowe funkcjonowanie i zmusza człowieka do sięgnięcia po nowe zasoby i sposoby radzenia sobie.
- kryzysy egzystencjalne - spowodowane załamaniem się dotychczas uznawanych wartości, norm społecznych, systemów religijnych, filozoficzno - etycznych; powodujące poczucie braku sensu życia, chaosu poznawczego, relatywizm moralny. Natura tych trudności wiąże się z przewartościowaniem systemu wartości, a sam kryzys jest bardziej procesem niż zdarzeniem.
- kryzysy środowiskowe - wynikają ze zjawisk naturalnych (huragany, trzęsienie ziemi, powodzie); politycznych (kryzysy w czasie wojny, uchodźctwo) czy gospodarczych dotykających członków danej społeczności.
Podsumowując, kryzys jest reakcją na wydarzenie, sytuację subiektywnie postrzeganą jako utrudniającą, a nawet uniemożliwiającą dotychczasowe sposoby radzenia sobie, powodującą trudności w życiu codziennym. Kryzys może być zjawiskiem przytłaczającym, prowadzącym do narastającego poczucia bezradności i braku sensu życia. W obliczu zmagania się z kryzysem warto pozostać czujnym, gdyż osoba doświadczająca go może podejmować pochopne decyzje powodowane chwilą. W takiej sytuacji warto szukać pomocy m.in. w ośrodkach interwencji kryzysowej, które są wyspecjalizowane w niesieniu pomocy właśnie w takich chwilach. Mimo pewnych uniwersalnych cech, kryzys jest procesem subiektywnym, tak jak każdy człowiek jest inny, tak każda sytuacja kryzysowa ma swój indywidualny charakter, a ludzie różnią się między sobą w sposobach przezywania trudności.
Urszula Piwowarczyk,
interwent kryzysowy, pracownik OiKiP w Myślenicach
oraz
Marta Kogut,
psycholog, interwent kryzysowy,
pracownik OiKiP w Myślenicach
->Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat subiektywnej natury kryzysu zapraszamy do lektury artykułu " O przechodzeniu przez kryzys" - dostępnego pod tym linkiem:
http://www.prometeusz.myslenicki.pl/czytelnia/o-przechodzeniu-przez-kryzys.html
Opracowano na podstawie: James R.K., Gilliand B. E., (2008). Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa: Parpamedia Wydawnictwo Edukacyjne.
