Mediacja rówieśnicza

Przekazanie odpowiedzialności młodym ludziom za własne postępowanie zgodne jest z ideą  sprawiedliwości naprawczej. Jest ona pojmowana jako proces, w którym wyrządzający krzywdę oraz poszkodowany podejmują świadomy wysiłek zmierzający do zadośćuczynienia i przebaczenia oraz przy wsparciu osób trzecich wspólnie poszukują możliwości rozwiązania problemu[.  Założenia mediacji rówieśniczych, jako metody rozwiązywania konfliktów, bardzo się w tą ideę wpisuje. Często zdarza się, ze strony nie będąc zaangażowane czynnie w poszukiwanie rozwiązań przerzucają odpowiedzialność za rozwiązanie i realizację postanowień na osobę, która rozstrzygała spór. Wychowawca rozwiązując spór pomiędzy wychowankami zdejmuje z nich odpowiedzialność za własne zachowanie bo przez tą decyzję nakazuje im jak maja się zachować[2].  Wykorzystując metodę mediacji w procesie wychowania dzieci i młodzieży, nie tylko przekazujemy młodym ludziom odpowiedzialność za rozwiązywanie konfliktów, ale również dajemy im możliwość dokonywania satysfakcjonujących wyborów i samostanowienia. Kształtujemy więc w procesie wychowania osoby odpowiedzialne za własne zachowanie i postępowanie. Projekt wdrażania  mediacji rówieśniczych w placówkach opiekuńczo –wychowawczych, jako metody wychowawczej  jest realizowany przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej  w Krakowie od  2009 roku. Projekt jest autorskim programem pracownika Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie, Katarzyny Wojtanowicz – kierownika Działu Polityki Społecznej. Do współrealizacji zaproszono  p. Jolantę Kraśniewską -  doświadczonego pedagoga.

Co to jest mediacja rówieśnicza?

Mediacja  jest procesem rozwiązywania sporu lub konfliktu, którego celem jest osiągnięcie porozumienia oraz poprawa relacji przy pomocy mediatora. Mediator jest to bezstronna osoba trzecia, która pomaga rozważyć wszelkie możliwe rozwiązania, negocjować je w warunkach współpracy oraz  szukać takiego porozumienia, które będzie satysfakcjonujące dla obydwu stron. Natomiast mediacja rówieśnicza jest metodą rozwiązywania konfliktów wśród dzieci i młodzieży na terenie szkoły, placówki opiekuńczo – wychowawczej lub resocjalizacyjnej, w obecności mediatora rówieśnika[3].

Zasady stosowane w mediacji

Mediacja jest postępowaniem nieformalnym, a mediator nie jest ani sędzią ani arbitrem. Podstawowymi zasadami mediacji są:

• Dobrowolność  - do mediacji strony przystępują całkowicie dobrowolnie. Nikt nie może ich do tej decyzji przymusić. Całkowita dobrowolność udziału, wyboru kwestii, które strony podejmą się omawiać oraz rozwiązań, które uzgodnią wpływa na zwiększenie ich odpowiedzialności za proces mediacji oraz na wywiązanie się z podjętych decyzji.  Strony Dobrowolnie mogą wybrać również osobę mediatora.

• Bezstronność mediatora - mediator nie opowiada się po żadnej ze stron, w  równy sposób angażuje się  w pomoc obu stronom konfliktu.  Nie ocenia ani stron, ani ich  zachowań. Nie skazuje też winnego.

Neutralność - mediator nie podpowiada, ani nie narzucał żadnych rozwiązań. Akceptuje wszystkie, które strony wypracują i postanowią podjąć decyzję o ich wprowadzeniu w życie. Rolą mediatora jest tylko pomoc w rozwiązaniu konfliktu, a nie doradzać  i wskazywać „dobre” rozwiązania.

• Samodzielność w podejmowaniu decyzji - mediator nie podejmuje za strony konfliktu żadnych decyzji, a jedynie zachęcał do przejęcia sprawy w swoje ręce.

• Poufność - mediacja jest procesem całkowicie poufnym. Cały jej przebieg oraz treść rozmów   nie zostaje nikomu ujawniony.

            Zadaniem mediatora jest zatem dbałość o to, by wszystkie decyzje podejmowane w toku procesu były oparte na zgodzie samych zainteresowanych oraz ich świadomości co do dostępnych możliwości postępowania wobec problemu oraz zapewnienie, by każda ze stron była traktowana z szacunkiem i życzliwością. Mediator poprzez zarządzanie komunikacją, proponowanie i pilnowanie przestrzegania reguł mediacji, dbałość o porządek omawianych zagadnień, tworzy warunki, w których  strony będą mogły przyjrzeć się swojej sytuacji i potrzebom, rozważyć dostępne alternatywy i, przy wykorzystaniu wszelkich informacji potrzebnych do podjęcia decyzji, dokonać ważnych dla siebie wyborów [4].

Jakie sprawy możemy rozwiązywać w drodze mediacji rówieśniczych

Ø  przezywanie rówieśników  ze względu na ich wygląd,   ubranie, pochodzenie czy zachowanie,

Ø  obrażanie członków rodziny rówieśników,

Ø  formy molestowania seksualnego np. wyśmiewanie wyglądu  dziewcząt  i tego jak się rozwijają, obraźliwe napisy na   tablicy czy ścianach, filmowanie i rozpowszechnianie,

Ø  kradzieże  i chowanie cudzych przedmiotów,

Ø  wyśmiewanie się np. za błędy popełnione na lekcjach,

Ø  niszczenie mienia

Ø  odrzucanie tj. nie dopuszczanie do zabawy w grupie,

Ø  bójki, kłótnie i inne nieporozumienia między  rówieśnikami.

Założenia projektu

 Celem głównym projektu jest wdrożenie metody mediacji rówieśniczej, jako metody wychowawczej w placówkach opiekuńczo – wychowawczych.  W celu jego realizacji założono następujące cele szczegółowe:

1. Przejęcie odpowiedzialności wychowanków za własne postępowanie,
2. Kształtowanie postaw moralnych ,
3. Kształtowanie postawy  tolerancji ,
4. Kształtowanie systemu wartości,
5. Rozwijanie umiejętności komunikacji,
6. Rozwijanie umiejętności rozwiązywania konfliktów.

Realizacja projektu

Realizacja projektu odbywa się dwuetapowo.

I etap

1.      Prezentacja metody i założeń projektu  „Mediacji rówieśniczych” oraz  uzyskanie zgody  na jego wprowadzenie od Dyrektora placówki.

2.      Prezentacja metody i założeń projektu  „Mediacji rówieśniczych” oraz  uzyskanie zgody  na jego wprowadzenie od Grona Pedagogicznego.

3.      Wybór osób odpowiedzialnych za prowadzenie projektu w placówce – opiekunów mediatorów rówieśników.

4.      Prezentacja metody i założeń projektu  „Mediacji rówieśniczych” wychowankom.

5.      Wybór mediatorów rówieśników – osób godnych zaufania, wzorów do naśladowania, pozytywnych autorytetów.

6.      Szkolenie dla opiekunów oraz mediatorów rówieśników nt. zasad prowadzenia mediacji, zadań mediatora,  technik  wykorzystywanych w mediacji. - 
40 godz. szkoleniowych.

II etap

7.      Wprowadzenie metody mediacji rówieśniczych , jako metody wychowawczej w placówce.

8.      Superwizja i konsultacja pracy opiekunów oraz mediatorów rówieśników.

9.      Szkolenia doskonalące.

Efekty podejmowanych działań

      ROPS w Krakowie, jako pierwszy w kraju w takiej formie i taką metoda wspiera merytorycznie kadrę placówek opiekuńczo – wychowawczych. W roku 2009 w projekcie uczestniczyły dwie placówki opiekuńczo – wychowawcze:  z Osiedla Szkolnego oraz ul. Parkowej w Krakowie. W 2010 roku do projektu dołączyło Stowarzyszenie „U Siemachy”, z dwiema grupami usamodzielnienia „Alfa” w Krakowie  i „Delta” w Kłaju oraz placówka z ul. Piekarskiej w Krakowie.

            Wyniki naszych działań oceniamy bardzo pozytywnie. Nasi mediatorzy, jak wykazali  w badaniach ewaluacyjnych  nabyli konkretnych umiejętności ( w skali od 1 do 5):

• wiedzy na temat mediacji i możliwości ich wykorzystania   śr. 4,54
• umiejętności komunikacji śr. 4,18
• umiejętności aktywnego słuchania śr. 3,62
• umiejętności rozwiązywania konfliktów śr. 4,09.

            Mottem przewodnim projektu stały się słowa jednej z mediatorem rówieśniczek:

„Zobacz, zawsze jest racjonalne rozwiązanie, ale nie zawsze potrafisz je dostrzec…”

                                                    Iwona Meysztowicz – Dudziak – mediator rówieśnik

Wnioski

            Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na powodzenie procesu realizacji projektu jest akceptacja złożeń projektu przez całą kadrę wychowawcza oraz właściwy wybór kandydatów na mediatorów rówieśników. W naszych placówkach  z dużym zaangażowaniem i ciekawością przystępowano  do realizacji projektu oraz  wybór kandydatów na mediatorów okazał się właściwy. Ważnym elementem realizacji projektu jest efektywność zastosowania  mediacji rówieśniczej jako metody wychowawczej w placówce i umiejętność podtrzymania nabytych kompetencji w zakresie rozwiązywani konfliktów. Równie ważne są osobiste korzyści  mediatorów, które już okazały się bardzo wymierne i efektywne. Wzrost kompetencji społecznych naszych uczestników niewątpliwie przełoży się na ich funkcjonowanie w placówce,  proces  usamodzielniania oraz dorosłe życie

            W tym roku do projektu dołączą  kolejne placówki. Naszym doświadczeniem służymy też placówkom oświatowym, zainteresowanym wdrażaniem  mediacji rówieśniczych w szkołach. Wszystkich zainteresowanych projektem zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z działem polityki społecznej ROPS w Krakowie

       Katarzyna Wojtanowicz, ROPS   Kraków