Wiedza na temat tego jak dbać o swoje zdrowie fizyczne jest powszechnie dostępna, żeby nawet nie powiedzieć: nad-dostępna. To już nie tylko domena lekarzy, którzy kiedyś byli odpowiedzialni za szerzenie wiedzy na temat profilaktyki wśród pacjentów. O tym jak dbać o siebie, jak pozostać zdrowym, w jaki sposób zapobiegać chorobie możemy dowiedzieć się z gazet (tych mniej lub bardziej naukowych), telewizji, Internetu, kampanii społecznych, a także reklam.
Zdrowy tryb życia staje się tak popularny, że praktycznie każdy z nas ma jakieś informacje na ten temat. Dostęp do wiedzy tego typu nigdy nie był łatwiejszy. W opozycji do tego pojawia się zdrowie psychiczne, nie mniej ważne a jednak ciągle dużo mniej popularne. Skąd ten brak rozgłosu? Przede wszystkim ten aspekt zdrowia jest dużo mniej konkretny i zauważalny. Trudniej go zbadać, dotknąć czy zmierzyć, dlatego trudniej też o nim mówić i skarżyć się na dolegliwości. Po drugie sam przymiotnik „psychiczne” wzbudza u większości z nas lekkie zaniepokojenie. Ale jak to psychiczny? Przecież ja jestem normalny! – i wiele innych odmian tego sformułowanie pojawia się w głowie i powoduje wycofanie z tematu. Na dodatek bardzo mocno aktywuje się od razu skojarzenie z chorobami psychicznymi, co także utrudnia rozmowę na ten temat. Warto jednak zauważyć, że tak jak pytając kogoś o jego samopoczucie fizyczne nie wmawiamy mu choroby, tak samo pytając o aspekty zdrowia psychicznego nie sugerujemy nikomu trudności psychicznych. Czym jednak jest wspomniane zdrowie psychiczne? Przede wszystkim to nie tylko brak objawów trudności psychicznych. Mówimy tutaj o zdolności człowieka do „samoregulowania” się w sytuacjach trudnych. Jak tego dokonywać? Poprzez poczucie wpływu na życie, poczucie bezpieczeństwa, umiejętność korzystania ze wsparcia, zdolność do radzenia sobie ze stresem, posiadanie takich zasobów, które umożliwiają reagowanie tych w chwilach, kiedy życie nas przytłacza. Zdrowie psychiczne to coś więcej niż optymizm czy ciągła chęć do działania. Wcale nie o to chodzi. Częścią zdrowia psychicznego jest też umiejętność rozpoznania kiedy sobie nie radzimy, odczuwania smutku czy po prostu odpoczynku. Najpotoczniej mówiąc: zdrowie psychiczne pozwala nam wracać na właściwe tory, wychodzić z dołka korzystając z cech które posiadamy (np. poczucia wpływu na życie, zaradności, wrażliwości, pewności siebie), ale i zasobów, które posiadamy (np. przyjaciół, systemu wartości, pracy, pasji). Zdrowie psychiczne jest także dbaniem o siebie – zarówno w tym aspekcie fizycznym, jak i psychicznym. Bardzo ważne jest posiadanie osób, które mogą nas wspierać zarówno w tych dobrych, jak i trudnych chwilach. Niezbędna jest odpowiednia ilość snu. I chociaż sen jest tym co najbardziej wpływa na nasze biologiczne funkcjonowanie, jest on ogromnie ważnym aspektem zdrowia psychicznego. Dzięki niemu możemy się regenerować i odpocząć. Dzięki niemu jesteśmy nie tylko wyspani, ale i wrażliwi, uważni, gotowi do działania, mniej sfrustrowani czy zrezygnowani. Warto także zadbać o czas dla siebie. W natłoku obowiązków i spraw do załatwienia często zapominamy o zadbaniu o samego siebie. Chodzi tutaj o znalezienie dla siebie takiej przestrzeni, w której się realizuje, która daje mi odpocząć, a przede wszystkim daje mi poczucie satysfakcji i zaopiekowania. Ważne jest znalezienie chwili, w której mogę „wziąć oddech tylko dla siebie”, skontaktować się z samym sobą bez poczucia, że coś muszę, powinienem albo gdzieś pędzę. Pozytywnie na zdrowie psychiczne wpływa brak nałogów – nie nadużywanie alkoholu, papierosów czy innych środków wpływających na działanie psychiki. Ich obecność zaburza zdrowie zarówno fizyczne, jak i psychiczne, a także predysponuje do doświadczania trudności psychicznych. Istotne jest także zadbanie o swoje zdrowie fizyczne, a więc odpowiednią dietę, aktywność fizyczną i odpoczynek od pracy, stresów i obowiązków. Kiedy człowiek fizycznie czuje się dobrze, także jego samopoczucie psychiczne jest w lepszej formie.
Takie zadbanie o siebie pozwala mówić o profilaktyce zdrowia psychicznego, a to z kolei daje możliwość zapobiegania niektórym sytuacjom trudnym. Z kolei kiedy pojawiają się te kryzysy, których nie sposób uniknąć, dzięki zdrowiu psychicznemu możemy łagodniej przez nie przejść. Warto też w takiej sytuacji pamiętać o miejscach wyspecjalizowanych w niesieniu pomocy. W Ośrodku Interwencji Kryzysowej i Poradnictwa każdy może uzyskać niezbędne wsparcie i uwagę, a także uzyskać informacje niezbędne do poradzenia sobie z trudnościami.
Marta Kogut
psycholog
interwent kryzysowy
pracownik OIKiP w Myślenicach
